Rewindykacja materiałów archiwalnych

Materiały uznawane za archiwalne na skutek różnych okoliczności w przeszłości mogły zostać wywiezione poza granice kraju. Najczęściej przyczyną takich zdarzeń były zmiany historyczne, polityczne lub geograficzne, na których skutek dochodziło do przesunięcia granic lub przejmowania wpływów politycznych. Powrót takiej dokumentacji do Polski oraz włączenie jej do zbiorów Archiwum Narodowego mogą nastąpić w procesie rewindykacji.

Czym jest rewindykacja?

Pojęcie rewindykacji jest definiowane jako odzyskanie własności przez osoby prywatne lub instytucje w wyniku podjęcia określonych działań na drodze prawnej. Może to być np. proces sądowy. W odniesieniu do dokumentów archiwalnych, których formalnym właścicielem jest Polska, prawo zastępują inne środki i drogi porozumienia. Są to między inni umowy międzynarodowe. Przykładem takiego działania jest duża akcja rewindykacyjna przeprowadzona w latach 1961–1963. W jej efekcie do zbiorów Archiwum Narodowego trafiło wiele dokumentów aktowych, znajdujących się w archiwach obwodowych ZSRR. Dokumenty te były tworzone jeszcze na początku XX wieku.

Rewindykacja materiałów archiwalnych jako następstwo windykacji

Próby odzyskania materiałów archiwalnych tworzonych w Polsce i wywiezionych za granicę lub powstających poza granicami, ale dotyczących Polski często są następstwem windykacji. Sprowadza się ona do przejęcia dokumentacji archiwalnej przez państwo, którego taka dokumentacja dotyczy. Powodem zazwyczaj są więzi prawno-ustrojowe, jakie powstają pomiędzy państwami w chwili tworzenia tych materiałów. Historia Polski jest ściśle związana z historią krajów takich jak dawny ZSRR, Austria czy Niemcy. Dlatego w lokalnych archiwach tych państw znajduje się jeszcze wiele akt, które mogą być poddane rewindykacji.